Biegunka podróżnych — profilaktyka, objawy, leczenie
BEZPIECZNE LATO – biegunka podróżnych
Klątwa faraona, zemsta Montezumy, galop gringo – to popularne nazwy ostrego zakażenia przewodu pokarmowego. Objawy i dolegliwości zwykle pojawiają się podczas podróży poza miejsce stałego pobytu za granicę, często do krajów o obniżonym standardzie higienicznym.
Co to jest biegunka podróżnych?
Jak podaje Medycyna Praktyczna:
Biegunka podróżnych to zespół objawów żołądkowo-jelitowych, najczęściej związany z zakażeniem przewodu pokarmowego u osób podróżujących.
Do zakażenia dochodzi najczęściej w wyniku braku higieny rąk lub spożycia pokarmów, czy napojów skażonych. Najczęstszym źródłem zakażeń są: skażona mikrobiologicznie woda, skorupiaki i inne owoce morza, surowe, niemyte warzywa lub owoce, żywność sprzedawana przez ulicznych handlarzy, oraz lody i lokalnie produkowane desery z dodatkiem niepasteryzowanego mleka czy śmietany.
Za większość zakażeń odpowiadają bakterie z gatunku Eschericha coli. Zdarzają się również przypadki zakażeń wirusowych lub pasożytniczych, ale odpowiadają one za jedynie 10-20% zachorowań.
Gdzie najczęściej dochodzi do zakażeń?
Największe ryzyko zakażenia niesie z sobą podróż do krajów Ameryki Środkowej, Ameryki Południowej, Azji Południowej oraz większości państw Afryki. Poziom zachorowalności wśród turystów wynosi tam nawet 20-40%. Na obszarach Bilskiego Wschodu, w Chinach, Rosji oraz na południu Europy, ryzyko zachorowania na biegunkę podróżnych jest mniejsze i występuje u około 10-15% podróżnych.
Jakie są objawy biegunki podróżnych?
Biegunka podróżnych atakuje nagle, zazwyczaj w ciągu kilku pierwszych dni od przyjazdu do nowego miejsca pobytu. Przebieg biegunki może mieć różny charakter od łagodnego po ostrą postać wymagającą hospitalizacji. Biegunka o łagodnym przebiegu charakteryzuje się występowaniem około trzech luźnych stolców na dobę, biegunka o ostrym przebiegu to więcej niż 10 luźnych stolców na dobę.
Biegunce towarzyszyć mogą wysoka temperatura, nudności, wymioty, wzdęcia, bóle brzucha, uczucie przelewania się w jelitach, krew czy śluz w stolcu. Biegunka podróżnych zwykle ma charakter samoograniczający się i ustępuje po ok. 3-5 dniach od początku objawów. Podanie leków pozwala skrócić ten czas, umożliwiając dalsze cieszenie się urlopem.
Jak leczyć biegunkę podróżnych?
U osób odwodnionych w stopniu niewielkim bądź umiarkowanym, tzn. w przypadku gdy ubytek masy ciała nie przekracza 10%, zwykle wystarcza przyjmowanie płynów doustnie (woda, napoje izotoniczne, zupy) i soli kuchennej, np. słonych krakersów, paluszków.
Do nawadniania dzieci i osób starszych z ciężką biegunką zaleca się preparaty glukozowo-elektrolitowe, które warto zabrać ze sobą na urlop. Najczęściej mają one formę tabletek lub proszku w saszetkach, przeznaczonych do rozpuszczenia w przegotowanej wodzie. Każda apteka oferuje liczne produkty z tej grupy.
W ograniczaniu biegunki bardzo istotne jest też żywienie. Najodpowiedniejsza jest dieta oparta na produktach gotowanych bogatych w skrobię (ryż, makaron, ziemniaki), kaszach, gotowanym mięsie i warzywach. Należy unikać ostrych przypraw, mleka, oraz ciężkostrawnych, pieczonych bądź smażonych mięs.
Podstawową zasadą jest nawadnianie organizmu, w celu wyrównania gospodarki wodno-elektrolitowej, która ulega silnemu zaburzeniu podczas choroby. Płyny zawierające potrzebne elektrolity np. sód, potas, magnez, przyjmujemy przez cały czas trwania choroby, pijąc często, ale niewielkimi porcjami, po kilka łyków. W ograniczeniu biegunki pomagają również probiotyki, szczególnie szczep Saccharomyces bouldardii CNCM I-745. Warto go mieć ze sobą w podróżnej apteczce.
W wypadku wystąpienia nudności czy wymiotów pomocne może być wstrzymanie się z przyjmowaniem posiłków w pierwszej dobie choroby, następnie stopniowe wprowadzanie lekkostrawnych dań.
Kiedy zwrócić się po pomoc do lekarza?
W przypadku bardzo licznych wypróżnień (powyżej 10 na dobę), uporczywych wymiotów, pojawienia się krwi w stolcu oraz jeśli choroba dotyczy małych dzieci, osób w podeszłym wieku lub zmagających się z chorobami przewlekłymi np. z cukrzycą należy niezwłocznie zgłosić się do specjalisty. Jeżeli próby nawadniania doustnego nie przynoszą efektu, wówczas wskazane będzie nawadnianie dożylne. Jeżeli zatrucie, biegunka miało szczególnie ciężki przebieg, po powrocie z urlopu trzeba udać się specjalisty gastrologa, który zleci odpowiednie badania.
Jak zapobiegać biegunce podróżnych?
- Pamiętaj o częstym myciu rąk: zwłaszcza przed jedzeniem i przygotowywaniem posiłków! Jeżeli skorzystasz z publicznej toalety o niskim standardzie higienicznym, po wyjściu możesz dodatkowo odkazić ręce żelem antybakteryjnym. Również w sytuacji, gdy przed posiłkiem nie ma możliwości umycia rąk.
- Podczas wycieczek pij wyłącznie wodę butelkowaną, oryginalnie zakapslowaną.
- Unikaj słodkich, gazowanych napojów z dystrybutorów z dodatkiem lodu niewiadomego pochodzenia. Takie napoje, często produkowane są z koncentratów i mogą być rozcieńczane wodą z kranu.
- Unikaj jedzenia lodów oraz wszelkich niepasteryzowanych produktów mlecznych, czy deserów z dodatkiem mleka lub śmietany.
- Nie spożywaj żywności od ulicznych sprzedawców. O ile tzw. street food może być zupełnie nieszkodliwy dla lokalnych mieszkańców, spożycie go przez turystę zwykle kończy się poważnymi dolegliwościami.
- Dokładnie myj lub obieraj owoce oraz warzywa.
- Przed podróżą do krajów szczególnego ryzyka np. krajów tropikalnych, warto odwiedzić poradnię medycyny podróży i szczepień profilaktycznych. Specjalista pomoże dobrać środki oraz poda zalecenia dopasowane do konkretnego regionu.
Jakie leki zabrać ze sobą na wyjazd?
U chorych z wodnistą biegunką bez gorączki można stosować loperamid. Lek ten zwalnia perystaltykę przewodu pokarmowego i jest dobrze tolerowany. Ponadto warto ze sobą zabrać wyżej wspomniane preparaty z elektrolitami, najlepiej w tabletkach czy saszetkach przeznaczonych do rozpuszczenia oraz lek pod nazwą Enterol zawierający szczepy bakterii probiotycznych Saccharomyces bouldardii CNCM I-745.
Profilaktyka antybiotykowa nie jest zalecana, ze względu na negatywny wpływ na mikroflorę jelitową i działania niepożądane.
Konsultacja merytoryczna: lek. Henryk Helon
Źródła danych: www.medycynatropikalna.pl
Interna Szczeklika 2017, A.Szczeklik, P.Gajewski, wyd. MP
Ostatnia aktualizacja: 10.06.2022